Dolar Selat ialah mata wang Negeri-negeri Selat dari 1904 hingga
1939. Pada waktu itu, mata wang ini juga digunakan di Negeri-negeri
Melayu Bersekutu, Negeri-negeri
Melayu Tidak Bersekutu,Sarawak, Brunei, dan Borneo Utara British.
Pada awal abad
ke-19, mata wang yang paling umum digunakan di Hindia Timur ialah dolar Sepanyol,
termasuk terbitan-terbitan dari kedua-dua Sepanyol dan
tanah-tanah jajahan Sepanyol dunia baharu, khususnya Mexico. Duit syiling tempatan yang digunakan termasuk keping
Kelantan, keping
Trengganu, dan dolar Pulau Pinang.
Pada 1837, rupee
India dijadikan
mata wang rasmi yang tunggal di Negeri-negeri Selat kerana ia ditadbirkan
sebagai sebahagian India.
Bagaimanapun, dolar Sepanyol terus diedarkan. Pada 1845, mata wang
Negeri-negeri Selat diperkenalkan, dengan dolar Selat sama nilainya dengan
dolar Sepanyol atau peso
Mexico, dan 100 cent = 1 dolar. Dolar kemudian menjadi mata wang piawai
pada tahun 1867 apabila pentadbiran Negeri-negeri Selat dipisahkan dari India.
Dolar Selat digantikan dengan dolar
Malaya pada
nilai yang sama pada 1939. Sehingga hari ini, Brunei dan Singapura masih
menggunakan pengganti unit ini, tetapi Malaysia mengamalkan sistem sendiri pada
tahun 1973.
Duit syiling pertama yang
dikeluarkan untuk Negeri-negeri Selat pada 1845 ialah jenis mata wang ¼, ½ and
1 sen yang diperbuat daripada tembaga. Duit itu yang dikeluarkan oleh Syarikat Hindia Timur tidak menunjukkan di mana wang itu akan
digunakan. Bagaimanapun, jenis mata wang yang sama yang dikeluarkan buat kali
kedua oleh kerajaan India British pada 1862 mempunyai inskripsi "India -
Selat".
Pada 1871, duit syiling perak
dikeluarkan atas nama Negeri-negeri Selat untuk jenis mata wang 5, 10, dan 20
sen, diikuti oleh duit syiling tembaga ¼, ½, and 1 pada 1872 dan duit syiling
perak 50 sen pada 1886. Dolar perak juga ditempa buat pertama kali pada 1903.
Lembaga Pesuruhjaya Mata Wang memperkenalkan nota
dolar 5 dan 10 dolar pada 1898, diikuti oleh 50 dan 100 dolar pada 1901 serta 1-dolar
pada 1906. Terbitan-terbitan kecemasan 10- dan 25-sen dibuat antara 1917 hingga 1920. Nota 1,000 dolar dikeluarkan pada 1930 tetapi pada
dekad 1930-an, hanya nota 1, 5, dan
10-dolar dikeluarkan
Ratu Victoria (1837 - 1901)
Kerajaan Negeri-negeri Selat mula-mulanya
diberi kuasa untuk mengeluaran nota-nota mata wang menerusi Ordinans VIII 1897
yang berkuatkuasa pada 31 Ogos 1898. Nota-nota itu, walaupun bertarikh 1
September 1898 tidak dikeluarkan kepada khalayak sehingga 1 Mei 1899.
Kedua-dua Chartered Bank dan Hong Kong and Shanghai Bank masih mengeluarkan nota bank yang diedarkan
bersama-sama mata wang yang rasmi. Semua nota boleh ditukarkan secara bebas
dengan dolar Mexico atau pelbagai duit syiling perak yang lain
yang merupakan wang sah di Tanah Jajahan.
Raja Edward VII (1901 - 1910)
Raja Edward VII naik takhta pada
Januari 1901 dan mengeluarkan siri mata wang baharu yang
bertarikh 1
Februari 1901, dicetak
oleh Thomas de la Rue & Co. Ltd. dari London. Oleh
sebab saiz dan reka bentuk nota 5 dan 10 dolar terbitan dahulu hampir sama,
saiz nota 5 dolar kini dikurangkan untuk memudahkan pembezaan.
Pada 1903, duit syiling perak satu dolar ditempa semata-mata untuk Negeri-negeri Selat, dengan ini kemudian menjadi
unit nilai piawai. Semua duit syiling dolar perak yang lain dalam edaran
dinyahwangkan pada 1904. Tidak
lama kemudian, kenaikan harga perak yang tinggi memaksa kerajaan menarik balik
dolar Selat terbitan pertama itu dan menggantikannya dengan duit syiling yang
mengandungi kurang logam perak.
Dalam tempoh pertukaran,
ketakutan kekurangan duit syiling menyebabkan pengenalan nota satu dolar yang
kadar pertukarannya ditetapkan pada logam emas, berbanding dengan logam perak.
Untuk menguatkuasakan itu, duit syiling emas raja British diisytiharkan sebagai wang sah buat pertama
kali, dan dolar Selat diberikan nilai sembarangan sebanyak dua syiling dan empat
peni. Nota dolar itu terbukti amat popular dan oleh itu, dikekalkan untuk
terbitan-terbitan yang berikut sehingga ia memenuhi sebahagian besar keperluan
untuk duit syiling perak. Menjelang 1906, mata
wang rasmi dalam edaran naik sehingga $21,866,142, manakala mata wang yang
dikeluarkan oleh bank-bank swasta jatuh sehingga $1,329,052.[1]
Raja George V (1910 - 1936)
Semasa pemerintahan Raja George
V, jenis mata wang diperluas sehingga 1,000 dolar demi memudahkan urus niaga
penjelasan antara bank. Pada 1915,
keputusan diambil untuk mengubah sama sekali reka bentuk nota 50, 100, dan
1,000 dolar. Jenis-jenis mata wang itu yang dicetak oleh Thomas de la Rue masing-masing
dikeluarkan buat pertama kali pada Februari 1920, Oktober1919, dan Mei 1917. Nota
10,000 dolar kemudian dikeluarkan buat pertama kali pada Oktober 1922 hanya
untuk kegunaan pindahan antara bank dan tidak diedarkan kepada khalayak.
Raja Edward VIII (1936)
Tiada terbitan khas nota dibuat
semasa pemerintahan Raja Edward VIII yang singkat.
Raja George VI (1936 - 1952)
Pada September 1933, Sir Basil Blackett dilantik oleh Menteri Tanah Jajahan untuk mengetuai sebuah suruhanjaya bagi
mempertimbangkan penyertaan Negeri-negeri Melayu,
termasuk Brunei, dalam
pengeluaran mata wang Negeri-negeri Selat. Laporan Blackett mengesyorkan
kuasa tunggal untuk mengeluarkan mata wang bagi kawasan itu diamanahkan kepada
sebuah Suruhanjaya Mata Wang Seluruh Tanah Melayu. Syoran itu diterima oleh
Kerajaan Negeri-negeri Selat, Negeri-negeri Melayu Bersekutu, Negeri-negeri Melayu Tidak
Bersekutu, dan Brunei.
Undang-undang digubal menerusi Ordinans Mata Wang Negeri-negeri Selat (No. 23)
1938 dan diratifikasi oleh negeri-negeri yang berkenaan pada 1939.
Antara 27,000,000 nota satu dolar
dan 5,600,000 nota lima dolar dalam siri yang sama yang dihantar ke Tanah
Melayu sebelum serangan Jepun, 25,800,000 nota satu dolar dan 5,000,000 nota
lima dolar tiba di Tanah Melayu dengan selamat. Antara yang tidak tiba, 700,000
nota satu dolar dan 500,000 nota lima dolar dirampas oleh tentera Jerman ketika
kapal SS Automedon ditawan, dengan 500,000 nota satu dolar dan
100,000 nota lima dolar yang lain hilang apabila kapal SS Eumanes tenggelam. Tiada sebarang nota tersebut
pernah diedarkan oleh Kerajaan Negeri-negeri Selat dan semasa serangan Jepun,
nota-nota itu masih disimpan di dalam bilik kebal perbendaharaan di Singapura dan Pulau
Pinang. Semua nota tersebut ditandatangani oleh L.G. Corney, Pengerusi
Lembaga Pesuruhjaya Mata Wang.
Ketika tentera British berundur
dari Pulau Pinang pada Disember 1941, 600,000
nota satu dolar dan 100,000 nota lima dolar ditinggalkan dalam perbendaharaan
dan kemudian jatuh ke dalam tangan Jepun. Di Singapura,
4,200,000 nota satu dolar dan 1,000,000 nota lima dolar dimusnahkan, dengan
21,000,000 nota satu dolar dan 3,900,000 nota lima dolar dihantar ke India atas
alasan keselamatan.
Apabila askar-askar British menduduki semula Singapura pada September
1945, mereka menjumpai semua nota dalam siri itu yang ditinggalkan, kecuali
satu ikatan seribu nota yang ditawan di Pulau Pinang daripada bilik kebal
sub-perbendaharaan Jepun.
Semua stok mata wang dimusnahkan
pada 1946 kerana ketakutan bahawa nota-nota dari kapal
yang ditawan mungkin diserahkan oleh tentera Jepun kepada sekutu Jerman mereka
dan disimpan sehingga bila-bila masa apabila nota-nota itu sah digunakan.
Bagaimanapun, tidak terdapat sebarang bukti bahawa nota-nota itu pernah sampai
di Tanah
Melayu.
Pentadbiran Tentera British di Malaya (1945 - 1946)
Angkatan tentera British mendarat di Pulau
Pinang pada 3
September 1945 dan di Singapura pada 5
September 1945 lalu beransur-ansur menduduki semula seluruh Tanah
Melayu. Sehingga 1 April 1946, kewangan negara ditadbirkan oleh Jabatan Pengawal Kewangan dan
Akaun Kor Pembayaran Gaji Tentera. Mata wang diedarkan bersandarkan bayaran Pejabat Perang dalam paun
sterling kepada Lembaga
Pesuruhjaya Mata Wang Tanah Melayu.
Keputusan diambil bahawa duit
pisang Jepun
yang masih dalam edaran langsung tidak akan diakui dan justera itu, langsung
tidak bernilai kerana semasa pendudukan Jepun selama tiga setengah tahun,
pemerintahan tenteranya dianggarkan mengeluarkan sekurang-kurangnya 4,000 juta
dolar, berbanding dengan edaran 220 juta dolar pada 1941.[2] Perkhidmatan pembayaran menyediakan nota-nota
mata wang daripada 1 sen hingga 10,000 dolar yang telah dicetak di Britain, sama
ada sebelum ataupun semasa pendudukan Jepun tetapi belum menghantar ke Tanah
Melayu. Nota-nota 10-dolar yang dikeluarkan oleh Lembaga Pesuruhjaya Mata Wang
Tanah Melayu pada 1940 serta nota-nota Negeri-negeri Selat yang
lama, kecuali jenis mata wang 1,000 atau 10,000 dolar serta 10 dan 25 sen,
diisytiharkan sebagai wang sah. Bagaimanapun, nota-nota tersebut ditarik balik
secara beransur-ansur, sebaik sahaja terbitan-terbitan baharu mencukupi untuk
memenuhi keperluan negara.
No comments:
Post a Comment